Περιγραφή του ιστολογίου

Στο παρόν ιστολόγιο μπορεί κανείς να βρει πρωτότυπα ερευνητικά και φιλοσοφικά κείμενα. Οι κατηγορίες (labels) του ιστολογίου είναι χαρακτηριστικές των φιλοσοφικών τάσεων που διέπουν τις αναρτήσεις. Παρότι οι τελευταίες δεν είναι συνήθως ολοκληρωμένες μελέτες, αλλά στοχαστικές παρεμβάσεις και σχόλια σε επιλεγμένα ζητήματα, αφορούν τη βιοθεωρία, την κοσμοθεωρία και τη γραμματολογία της παραδοσιακής σκέψης, της νεωτερικότητας και της μετανεωτερικότητας.

Τρίτη 14 Δεκεμβρίου 2010

ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η κίνηση τη νύχτα στην πόλη μες τα φώτα μαγεύει και παραπλανεί τον ανύποπτο διαβάτη. Η γοητευτική ατμόσφαιρά της κρύβει παγίδες και σειρήνες που προκαλούν. Ο ρυθμός της μερικές φορές σε προκαλεί να χορέψεις, κατά την περιπλάνηση. Αν ακολουθήσεις μία οφιοειδή πορεία στα πεζοδρόμια, η κίνηση θα μοιάζει με αυτή ενός χορευτή. Έτσι αναρωτιέσαι ποιος ο χορογράφος ή ποιος ο σκηνοθέτης στη βραδινή αυτή περιπλάνηση μέσα στα φώτα της πόλης. Άλλα σώματα κινούνται μηχανικά, άλλα ήρεμα και άλλα πιο ζωηρά. Σώματα νέα ή γηραιά, ακολουθούν τους ρυθμούς κάποιου άφατου σχεδίου. Υπάρχει σχέδιο που κινεί τα νήματα των ζωών όλων των ανθρώπων ή το θέατρο που λαμβάνει χώρα καθημερινά μέσα στις πόλεις και τον κόσμο είναι ένα θέατρο του παραλόγου; Όλα όμως είναι θέμα οπτικής. Έτσι, εάν αποφασίσει κανείς να δει πίσω από τις πράξεις των ανθρώπων κάποια κίνητρα, τα οποία ίσως να μπορούν να αναχθούν σε γενικότερες αιτίες, τότε δεν απέχει πολύ απ’ το να φτάσει μέχρι την πρώτη αιτία, στην αρχέγονη στιγμή, την πρώτη και τη μεγαλύτερη, της δημιουργίας. Εάν από την άλλη δεχτεί την ανθρώπινη ελευθερία και το αυτεξούσιο, θα πρέπει να δει ίσως πάλι έως που σταματά αυτό και που αρχίζει η αναγκαιότητα του κοσμικού παιγνίου. Ελευθερία και αναγκαιότητα, θεμελιωμένη ή όχι σε κάποια εξωκοσμική αιτία, συνιστούν τους γνώμονες για την κρίση των κινήτρων, των αιτιών και των αποφάσεων. Η ελευθερία μπορεί κάλλιστα να εκπηγάζει από τη λογική απόφαση, όσο και να βρίσκεται στη βάση μίας φυσικής ασυναίσθητης κίνησης. Η δια του λόγου ελευθερία καθορίζει εκ των προτέρων τα κίνητρα, εκλογικεύοντας και οδηγώντας στη δράση, όταν δεν εμπιστευόμαστε τον παρορμητισμό. Προφανώς δίνουμε το όνομα ελευθερία σε δύο διαφορετικές και αντικρουόμενες καταστάσεις. Το υποκείμενο όμως, μέσα από τη διαμόρφωση του, είναι που θα πραγματώσει και θα επιλέξει τη μορφή ελευθερίας που είναι πιο πρόσφορη για το ίδιο. Πάλι, το κατά λόγον ζειν, αν οδηγείται από σοφό λογισμό δεν έρχεται σε αντίθεση με το κατά φυσιν ζην. Έτσι υπάρχει η σοφία της φύσης και η σοφία του λόγου και του πολιτισμού. Η σύμπλευσή τους και η μη αντιπαραθεσή τους αποτελεί χαρακτηριστικό υγιούς έκφρασης των συναισθημάτων και της δρώσας συνείδησης. Όπως υπάρχει η ελευθερία μέσα από δύο αντιφατικές μορφές, έτσι και η αναγκαιότητα υπάρχει ως λόγος και λογική, αλλά και ως αναγκαιότητα της φύσης. Η λογική καθορίζει και προσδιορίζει τα όρια. Από την άλλη η φυσική αναγκαιότητα προκαθορίζει το γένος του ανθρώπου, όντας μία a priori συνθήκη για την ύπαρξή του. Το να αναρωτηθούμε εάν προηγείται η αναγκαιοτητα ή η ελευθερία είναι αρκετά ματαιόσπουδο, εφόσον αποτελεί απλώς θέμα οπτικής και έγκειται στην ιδιοσυγκρασία του καθενός να επιλέξει το ένα ή το άλλο. Έτσι σύμφωνα με τα παραπάνω έχουμε:
                                            
                           Λογική          Ελευθερία                  Λογική      Αναγκαιότητα
                                                       =                                                                      =   
                    Φύση         Αναγκαιότητα       Φύση         Ελευθερία

 Η λογική της πόλης συχνά εκβάλλει στο παράλογο. Η λογική υπερβαίνεται, εγκαταλείπεται, ποδηγετείται, συγκρούεται ενίοτε με τις άλογες δυνάμεις, συναντιέται με το απρόβλεπτο, το μη-ορατό, το μη-ον, εγκαθιδρύει δομές και συστήματα, που με τη σειρά τους οδηγούν στο παράλογο. Οι πόλεις στήνουν τους ιστούς τους σαν τα αραχνοειδή. Μέσα στο λαβύρινθο των δρόμων περπατούν τα πλήθη, συνωστίζονται, στοιβάζονται, χάνονται ή ακολουθούν προδιαγεγραμμένες πορείες.