Η σημαντικότερη θέση του Πλωτίνο και εν γένει του Νεοπλατωνισμού είναι η κυκλική κίνηση της πραγματικότητας, καθώς όλα τα όντα παράγονται δια της αυτομάτου υπερχειλίσεως του Ενός, στο οποίο και επιστρέφουν τελικά. Κάτω από την υπέρτατη πραγματικότητα του Ενός ή Αγαθού ξεδιπλώνονται οι λοιπές υποστάσεις. Ο Νους, ως βασιλιάς, κυρίαρχος και ζωντανό Ον, εμπεριέχει τις λογικές αρχές κατά το πρότυπο των οποίων θα προκύψει η δημιουργία του κόσμου. Με τη μεσολάβηση της υπόστασης της Ψυχής κάτω από το Νου, τα υλικά όντα θα αποκτήσουν μορφή και ύπαρξη. Εδώ παίζει το ρόλο της και η Φύσις, ως ένας ακόμη ενδιάμεσος κρίκος που συνδέει τις ανώτερες υποστάσεις με την ύλη. Ο σχηματισμός των υλικών πραγμάτων και η ζωογόνηση των έμψυχων οργανισμών, όπως είναι ο άνθρωπος, προϋποθέτουν ακριβώς αυτή την ακολουθία των επιπέδων.
Αντίστροφη αυτής της κίνησης απορροής από το Εν, είναι η επιστροφή όλων στην πηγή και αιτία του Είναι τους. Ιδιαίτερα οι ατομικές ψυχές επιστρέφουν σε αυτό που τις γέννησε. Η κατάσταση της μονής, ως στάσης πλήρους ευδαιμονίας εντός του Ενός, συνιστά το αποκορύφωμα της Νεοπλατωνικής μυστικής ενώσεως.
Μέσα σε όλη αυτή την κίνηση απορροής, επιστροφής και μονής η ψυχή βρίσκει τον εαυτό της. Διότι πέφτοντας στον κόσμο των σωμάτων δεν λησμόνησε εντελώς τον υπερουράνιο τόπο καταγωγής της. Αντίθετα με τους Γνωστικούς, που θεωρούσαν τον κόσμο κακό, όπως και τον Δημιουργό του, το τελευταίο ελληνικό φιλοσοφικό κίνημα του Νεοπλατωνισμού αναγνωρίζει την ομορφιά και την αξία του αισθητού κόσμου. Παρά τη Νέο-πλατωνική αποδοχή ενός άλλου, υπέρ-γήινου και νοητού βασιλείου, που καθορίζει άνωθεν την υλική πραγματικότητα, αυτή η τελευταία ακόμη και ως μίμημα του πρώτου, διατηρεί τον αξιοθαύμαστο και αξιοθέατο χαρακτήρα της. Η υποψία, ωστόσο, που διαπερνά το έργο του είναι ότι μπορεί να υφέρπει ένας δυϊσμός· ότι δηλαδή πότε προκρίνει τη μία άποψη σε σχέση με την αντίθετη της και το αντίστροφο. Ούτως ή άλλως, η φιλοσοφία του Πλωτίνου ενδιαφέρει όσους αρέσκονται στις τεμνόμενες αντιθέσεις: σκέψη αρχαία και σκέψη χριστιανική, φιλοσοφία της αναγκαιότητας και φιλοσοφία της ελευθερίας, νοησιαρχία και βουλησιαρχία, μυστικισμός και ορθολογισμός, στοχασμός και πραξιολογία, κυριολεξία και ποιητικότητα. Όμως καταφέρνει συχνά και ξεγελά αυτή την υποψία, ισορροπώντας με σύνεση αλλά και ρίσκο· αν και συχνά μοιάζει να αμφιταλαντεύεται, η βασική τοποθέτηση στο έργο του εκ των ένδον, αλλά και εξωτερικά καταλήγει να είναι αυτή μίας πρωτεύουσας πνευματοκρατίας που καταλήγει σε ένα θεϊστικό ενισμό ή μονισμό.
Αντίστροφη αυτής της κίνησης απορροής από το Εν, είναι η επιστροφή όλων στην πηγή και αιτία του Είναι τους. Ιδιαίτερα οι ατομικές ψυχές επιστρέφουν σε αυτό που τις γέννησε. Η κατάσταση της μονής, ως στάσης πλήρους ευδαιμονίας εντός του Ενός, συνιστά το αποκορύφωμα της Νεοπλατωνικής μυστικής ενώσεως.
Μέσα σε όλη αυτή την κίνηση απορροής, επιστροφής και μονής η ψυχή βρίσκει τον εαυτό της. Διότι πέφτοντας στον κόσμο των σωμάτων δεν λησμόνησε εντελώς τον υπερουράνιο τόπο καταγωγής της. Αντίθετα με τους Γνωστικούς, που θεωρούσαν τον κόσμο κακό, όπως και τον Δημιουργό του, το τελευταίο ελληνικό φιλοσοφικό κίνημα του Νεοπλατωνισμού αναγνωρίζει την ομορφιά και την αξία του αισθητού κόσμου. Παρά τη Νέο-πλατωνική αποδοχή ενός άλλου, υπέρ-γήινου και νοητού βασιλείου, που καθορίζει άνωθεν την υλική πραγματικότητα, αυτή η τελευταία ακόμη και ως μίμημα του πρώτου, διατηρεί τον αξιοθαύμαστο και αξιοθέατο χαρακτήρα της. Η υποψία, ωστόσο, που διαπερνά το έργο του είναι ότι μπορεί να υφέρπει ένας δυϊσμός· ότι δηλαδή πότε προκρίνει τη μία άποψη σε σχέση με την αντίθετη της και το αντίστροφο. Ούτως ή άλλως, η φιλοσοφία του Πλωτίνου ενδιαφέρει όσους αρέσκονται στις τεμνόμενες αντιθέσεις: σκέψη αρχαία και σκέψη χριστιανική, φιλοσοφία της αναγκαιότητας και φιλοσοφία της ελευθερίας, νοησιαρχία και βουλησιαρχία, μυστικισμός και ορθολογισμός, στοχασμός και πραξιολογία, κυριολεξία και ποιητικότητα. Όμως καταφέρνει συχνά και ξεγελά αυτή την υποψία, ισορροπώντας με σύνεση αλλά και ρίσκο· αν και συχνά μοιάζει να αμφιταλαντεύεται, η βασική τοποθέτηση στο έργο του εκ των ένδον, αλλά και εξωτερικά καταλήγει να είναι αυτή μίας πρωτεύουσας πνευματοκρατίας που καταλήγει σε ένα θεϊστικό ενισμό ή μονισμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου