ΟΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Μπορεί κάποιος κάποτε σιγά-σιγά να αρχίσει να αμφισβητεί ότι υπάρχει μία αληθινή πρόσβαση στην πραγματικότητα. Κατόπιν βυθίζεται στον προοπτικισμό, δηλαδή στην πεποίθηση πως κάθε άνθρωπος έχει και μία διαφορετική οπτική του κόσμου. Πιστεύει πως ό,τι υπάρχει εκεί έξω είναι αληθινό με βάση την δική του οπτική. Ίσως προβάλλει τις δικές του ιδέες, παραστάσεις και ερμηνείες πάνω σε ό,τι θεωρείται ως προϊόν της αντίληψης. Ο κόσμος αυτομάτως μεταβάλλεται, καθώς είναι τότε ο νους που διαμορφώνει τον κόσμο κατά συνείδηση και όχι ο κόσμος το νου. Έσχατη συνέπεια του προοπτικισμού είναι η παγίδα του σολιψισμού. Πρόκειται δηλαδή για την πίστη και την πεποίθηση πως ό,τι είναι πραγματικό ενυπάρχει ως περιεχόμενο του νου μας. Η αυτό-αντίφαση της πεποίθησης ή θέσης του προοπτικισμού εύκολα επισημάνθηκε από τους σύγχρονους και τους παλαιούς σκεπτικιστές και αμύντορες του ορθολογισμού. Το να υποστηρίζει κανείς ότι η αλήθεια της πραγματικότητας υπάρχει με βάση  ό,τι ο καθένας νοεί, τούτο οδηγεί στην κατάρριψη της θέσης για την ύπαρξη μίας και μοναδικής αντικειμενικής αλήθειας της πραγματικότητας, προς την οποία το νοών υποκείμενο αναφέρεται ως υποστηρικτής της αλήθειας των όσων λέει. Όμως η απόρριψη της ύπαρξης μίας αντικειμενικής αλήθειας της πραγματικότητας ίδιας για όλους σημαίνει ότι αυτός που την απορρίπτει αποκλείει την πρόσβαση στην αλήθεια και για τον ίδιο τον εαυτό του. Η κατάργηση της αναφοράς στην πραγματικότητα οδηγεί στην αναλήθεια των λεγομένων, ακόμη και όσων δέχονται το εγώ τους ως τη μόνη αληθινή ύπαρξη, δηλαδή των σολιψιστών, αν και αυτοί υποστηρίζουν ότι δεν χρειάζεται καμία αναφορά σε κάτι άλλο, αφού οι ίδιοι αποτελούν όλη την πραγματικότητα.   Κάποιοι θέλησαν να βρουν μία μέση οδό και μίλησαν για μία «υποκειμενικώς αντικειμενική» πραγματικότητα και μία «αντικειμενικώς υποκειμενική» πραγματικότητα. Όμως πρόκειται για ένα ακόμη σόφισμα και παίγνιο με τις λέξεις.

Ωστόσο, η λεγόμενη με τόσο βάναυσο τρόπο από κάποιους παλιούς συγγραφείς ως η «αναγκαστικά αντικειμενική πραγματικότητα» δεν είναι πάντα μία φυλακή, όπως υποστήριζε το κίνημα του Γνωστικισμού. Η αξία της κατανόησης της πραγματικότητας είναι τόσο μεγάλη, όση είναι και η αξία της ίδιας της ζωής. Επίσης, η αποδοχή της ύπαρξης μίας αλήθειας της πραγματικότητας δεν σημαίνει ότι αντιστρατεύεται πάντα μία αρχή της ηδονής. Και φυσικά δεν βρίσκονται πάντα οι φανταστικές ονειροπολήσεις από τη πλευρά της απόλαυσης. Μπορεί να είναι αξιέραστες, χωρίς να είναι αναγκαστικές και αντικειμενικές. Ο φανταστικός οπτασιασμός δεν σημαίνει ότι αγνοεί την ίδια την τεράστια ποικιλομορφία του πραγματικού. Η μόνη αληθινή πραγματικότητα υπάρχει• όμως πράγματι βιώνεται διαφορετικά από κάποιους ανθρώπους. Η απεξάρτηση από τη μία και μοναδική πραγματικότητα είναι αδύνατη. Υπάρχουν μόνο οι διαφυγές. Από την άλλη πρέπει να παραδεχτούμε ότι ακόμη και μέσα από την οποιαδήποτε καταφυγή στην ηδονική βίωση φαντασιοκοπιών και ονειροπολήσεων, αυτές ανήκουν σε ένα ενσώματο ον, ενώ η άυλη ύπαρξή τους δεν αποδεικνύεται. Εάν η πραγματικότητα είναι μία και μοναδική θα ισχύει η ίδια για όλους. Η ανθρώπινη ατομικότητα απορροφάται τότε προσχωρώντας στο γενικό, αλλά και ανοιγμένη προς το ατομικό νοούμενο ως ξεχωριστή ουσία (ως η πρώτη ουσία κατά την Αριστοτελική ορολογία). Η πολυμορφία της ενότητας είναι εξίσου σημαντική με την ενότητα της πολυμορφίας.

Όλοι οι άνθρωποι που εμπιστεύονται τον πολιτισμένο τρόπο ζωής για να διάγουν το βίο τους, αφήνουν πίσω τους κάτι από τον αυθεντικό φυσικό άνθρωπο. Το ιδεώδες αυτού του ανθρώπου π.χ. το ιδεώδες του «ευγενούς αγρίου» του Ζαν Ζάκ Ρουσσώ, θα παραμένει πάντα ανέφικτο, αφού ο άνθρωπος προσαρμόστηκε τόσο καλά μέσα στον πολιτισμένο κόσμο. Ωστόσο, έκφραση αυτού του χαμένου πρωτογονισμού αποτελούν σε ιδιωτικό επίπεδο τα ανθρώπινα πάθη. Ενώ σε μακροκοσμικό επίπεδο είναι οι πόλεμοι μία έκφραση των οξυμένων παθών του πολιτισμένου ανθρώπου. Το κακό μπορεί να έχει έτσι διπλή όψη: ανήκει τόσο στο φυσικό κόσμο, από τον οποίο προερχόμαστε, όσο και στον πολιτισμό του οποίου είμαστε φορείς, δημιουργοί και συνεχιστές. Συχνά συμπεραίνω με πικρία αφού όλες οι πόλεις του κόσμου δεν είναι παρά ανθρώπινα δημιουργήματα, θα υπόκεινται στη φθορά, την αδικία και κάθε λογής κακό. Ο άνθρωπος όμως δεν θα παύει ως αντιστάθμισμα στην απτή κακότητα των αληθινών πόλεων να αντιπαραθέτει την προσδοκία των πόλεων και των κόσμων της φαντασίας του.

Ριχνόμαστε στον πραγματικό κόσμο σαν περίεργα όντα, όταν αυτός ο κόσμος που βλέπουμε δεν είναι ούτε ο μόνος, άλλά ούτε και ο πιο πραγματικός. Από τη φύση μας όμως τον αποδεχόμαστε και προσαρμοζόμαστε όσο καλύτερα μπορούμε σε αυτόν. Υπάρχουν και υπήρξαν, ωστόσο, διάνοιες, που συλλαμβάνουν και συνέλαβαν με τη φαντασία τους άλλους κόσμους. Στην ιστορία της φιλοσοφίας υπήρξαν, επίσης, συστήματα σκέψης βασισμένα σε κάποια αξιώματα και κάποιες προτάσεις, που σκόπευαν να αποκτήσουν μία σχετική αυτάρκεια και τελειότητα• έτσι και οι κόσμοι της  λογοτεχνίας του φανταστικού, χτισμένοι  από πραγματικά υλικά, έχουν μερίδιο στην ομορφιά, την αλήθεια και την αγαθότητα. Κατά ανάλογο τρόπο που τα αυτάρκη συστήματα διεκδικούν την αποκλειστική αλήθεια για την ερμηνεία του πραγματικού, οι κόσμοι της λογοτεχνίας μας βοηθούν να κατανοήσουμε και να έρθουμε πιο κοντά στην πραγματικότητα από οτιδήποτε άλλο. Είμαστε τελικά και εμείς οι ίδιοι που διαμορφώνουμε την πραγματικότητα μέσα από τη διαφορετική οπτική μας. Είναι το βλέμμα μας στην απλότητά του, χάρη στο οποίο ο κόσμος αποκαλύπτεται, έτσι όπως είναι, όπως θέλουμε να είναι ή όπως πρέπει να είναι.