Το διαρκές αναρώτημα

  "Το γαρ αυτό νοείν εστίν τε και είναι" είπε πρώτος ο Παρμενίδης και έκτοτε αυτή η ρήση έγινε αναρώτημα, προβληματισμός, γνωσιολογικό  ζήτημα, αίτημα της οντολογίας, θέση προς απόδειξη για τη φιλοσοφία της γλώσσας και με δύο λόγια ένα από τα κεντρικότερα προβλήματα της φιλοσοφίας και της ζωής. Άραγε ταυτίζεται η νοητική μας αντίληψη για την πόλη και την πραγματικότητα με την ίδια την πόλη και την πραγματικότητα; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν μπορεί παρά να είναι αντιφατική, πολύτροπη, πολυδιάστατη, πάντως όχι μονοσήμαντη. Ναι, ταυτίζεται το νοείν με το είναι, δηλαδή υπάρχει αντιστοιχία της γλώσσας και της σκέψης μας με την πραγματικότητα και όχι δεν ταυτίζεται πάντα. Δεν πρόκειται μόνο για την περίπτωση που κάνουμε λάθος. Δεν είναι δυνατόν να συμπίπτει πάντα το περιεχόμενο της σκέψης μας με την πραγματικότητα. Όχι γιατί δεν συμβαδίζουμε με την αλήθεια, ούτε γιατί μπορεί η σκέψη μας να πετάει και να οδηγείται στη φαντασιοκοπία – αφού και η φανταστική ονειροπόληση μπορεί να έχει στοιχεία από την πραγματικότητα, όπως και να κρύβει μεταμφιεσμένες αλήθειες – αλλά γιατί άλλο είναι το νοείν και άλλο το είναι. Πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα και όχι για ένα. Εάν ήταν ένα και το αυτό, δηλαδή ταυτόσημα, τότε θα δηλώνονταν, είτε με την ίδια λέξη, είτε με συνώνυμες λέξεις. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα που όμως κάποτε συμπίπτουν.

Το είναι και η νόηση θέτουν συνεχώς στον άνθρωπο προβλήματα ή γρίφους προς επίλυση. Είναι αέναοι γριφοθέτες, όπως και ο άνθρωπος είναι από τη φύση του επίδοξος και μανιώδης λύτης γριφωδών αινιγμάτων. Ο μέγας γρίφος του κόσμου, όπως και ο μέγας γρίφος και μυστήριο του ανθρώπου τίθενται συνεχώς προς επίλυση και προτείνονται διαρκώς προτάσεις, σκέψεις, συστήματα, θεωρίες, θέσεις, απόψεις, σχόλια και ούτω καθεξής. Έπειτα η μία θεωρία σχολιάζει, γκρεμίζει και αναδομεί παλιότερες θεωρίες. Το ένα σχόλιο προστίθεται πάνω στο άλλο και ο πολιτισμός μας της γραφής και της πληροφορικής πληρούται από την σταθερή τάση προς τη λογοφιλία. Σχολιάζουμε πάνω σε σχόλια, κατασκευάζουμε ερμηνείες πάνω σε ερμηνείες, λόγους πάνω σε λόγους. Από την άλλη οι φαντασιοκοπίες και οι τερατολογίες κραδαίνουν την απόκοσμη όψη τους σας επικίνδυνο όπλο απέναντι στην καθεστηκυία τάξη. Η λογοφοβία της επίσημης επιστημονικής κοινότητας αντιμετωπίζει κάθε ψευδολογία και υπερβολική απομάκρυνση από το εκάστοτε status της με τη χλεύη, την ειρωνεία και την απόρριψη.

Ο πολιτισμός του λόγου ανέκαμψε με τη χρήση του Ίντερνετ, ενώ λίγα χρόνια πιο πριν ο πολιτισμός της εικόνας είχε φτάσει στο αποκορύφωμά του χωρίς να έχει το κατάλληλο αντίπαλον δέος. Οι γνώσεις και οι πληροφορίες μέσα από το δίκτυο πολλαπλασιάζονται με γεωμετρική πρόοδο. Η τερατώδης έκρηξη της πληροφορίας, μπαίνω στον πειρασμό να αναρωτηθώ, μήπως απομειώνει το βάθος και τη διασκεπτική προσήλωση στο έντυπο κείμενο; Το μέλλον θα δείξει πόσο βαθύς ή πόσο ανάβαθος είναι ο πολιτισμός της πληροφορικής.

Ο αρχαίος ελληνικός και ρασιοναλιστικός κλειστός κόσμος διανοίχτηκε με την έλευση του Μεσσία προς την ιστορικότητα. Αλλά ο χρόνος διαφεύγει από κάθε οριστικοποίηση, από κάθε τελεσίδικη ρήση που θα τον περιέγραφε πλήρως και θα τον ενέγραφε στα στενά όρια της έλλογης σκέψης μας. Το ίδιο ισχύει και για την πραγματικότητα, είτε ως επιμέρους ουσία, είτε ως καθολικότητα: αρνείται να εγγραφεί και να περιγραφεί πλήρως από το λόγο μας. Είναι τα λόγια πάνω στα λόγια που μεταφέρει ο λόγος και όχι τα ίδια τα όντα, θα πει ο Σοφιστής Γοργίας.

        Αυτό το τελευταίο δεν σημαίνει ότι η σοφιστεία περί ενός άδειου και κούφιου λόγου εμπρός σε μία άπιαστη πραγματικότητα είναι πάντα αληθινή. Ο λόγος εκφράζει τα πράγματα και η νόηση ανταποκρίνεται στο είναι ή το γίγνεσθαι. Όμως πάντα κάτι θα ξεφεύγει, κάτι θα παραμένει στην άχλη του μυστηρίου. Πάντα θα χρειάζεται να αναμετριόμαστε με το ημίφως του μυστηρίου, για να ακολουθήσει η αυγή ή το σκοτάδι. Άλλωστε το γριφώδες και μυστηριώδες της αποστολή μας είναι ακριβώς αυτό που μας θέλγει.