ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΣ

Μου αρέσουν οι αντίκες, τα σπάνια βιβλία, οι γάτες, η πίσω αυλή στις αρχές της άνοιξης, η καυτή ζέστη του Ιουλίου που θα έλθει μαζί με την κρύα λεμονάδα και τα κοντομάνικα μπλουζάκια, μου αρέσουν πολλά, θέλω οι ημέρες και οι νύκτες να μην τελειώνουν…

Το ζητούμενο όμως είναι με ποιο τρόπο η αρέσκεια, είτε έχει είτε όχι αποδεκτό αντικείμενο, είτε συμπίπτει με την αρέσκεια των άλλων είτε όχι, είτε είναι υποκειμενική είτε όχι, να μην είναι απλά μία «αρέσκεια», να μην εντάσσεται απλά στην κατηγορία του γούστου. Όλα περιστρέφονται γύρω από το πέρας… Οι άνθρωποι νομίζουμε ότι η αρέσκεια μας αφορά, ότι είμαστε εμείς τα υποκείμενα στα οποία αρέσει κάτι ή κάποιος… Όμως πρόκειται για κάτι προσωπικό; Για να μας αρέσει κάτι, δεν πρέπει αυτό να υπάρχει ήδη, να βρίσκεται είτε στον αισθητό είτε στον εικονικό κόσμο; Ό,τι μας αρέσει είναι νοητό και ιδέα ή ατομικότητα και καθέκαστον; Όπως είναι γνωστό, αν και ορισμένοι έχουν αποδεχθεί ότι στον νοητό κόσμο υπάρχουν όλα τα καθέκαστα, η άποψη αυτή δεν έχει νόημα, διότι τότε ο νοητός κόσμος δεν θα διέφερε από τον αισθητό, ο πρώτος θα ήταν άυλο διπλό του δευτέρου, σκιά και παραίσθηση, δεν θα εξυπηρετούσε κανέναν σκοπό. Επομένως, στον νοητό κόσμο υπάρχουν ιδέες σε έναν αριθμό, που παραμένει μάλλον άγνωστος.

Το σπίτι όπου διαβιώ κατασκευάσθηκε βάσει σχεδίου, αλλά τα νοητά πρότυπα και τα σχήματα δεν είναι απαραίτητα ιδέες. Ο διανοητικός άνθρωπος, όπως ένας επιστήμονας και ένας τεχνικός, δεν ανάγεται πάντα στις ιδέες ακόμη και εάν τις χρησιμοποιεί.

Εάν ο κόσμος είναι πράγματι κόσμημα, παραπέμπει σε μία ιδεατή ωραιότητα, την οποία τόσοι και τόσοι πάσχισαν να ανακαλύψουν. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι ο Πλάτων είχε δίκιο και ότι ο ιδεατός κόσμος είναι αληθινός, έστω και εάν δεν τον δούμε ποτέ. Τότε γεννάται το ερώτημα: εάν ο κόσμος, το σύμπαν και ό,τι υπάρχει, πάψουν να υπάρχουν – συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου – οι ιδέες θα υφίστανται ακόμη ή και αυτές θα εξαφανισθούν; Με άλλα λόγια, εάν οι ιδέες έχουν ουσία και εάν η ουσία πάψει να υφίσταται, θα εξαφανισθούν και οι ιδέες; Εάν όμως οι ιδέες δεν έχουν ουσία, δεν θα έχει νόημα και η εξαφάνισή τους, διότι ό,τι εξαφανίζεται πρέπει να υπήρχε κάποτε, δηλαδή να είχε ουσία που πλέον δεν έχει. (Ούτως ή άλλως, είτε οι ιδέες εξαφανισθούν είτε όχι δεν έχει σημασία, διότι δεν υπήρξαν ποτέ παρά μόνο στον νου όσων τις συνέλαβαν). Σε γενικές γραμμές, η εξαφάνιση του παντός δεν αφορά τις ιδέες είτε έχουν ουσία είτε όχι. Όμως τότε πώς οι ιδέες συνδέονται με την ύπαρξη; Η σύνδεση αυτή αφορά έναν ιδεατό τρόπο αναλογίας και μετοχής. Τελικά, το ερώτημα είναι: εάν οι ιδέες παραμένουν αντικείμενο στον νου μας, στην περίπτωση που δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά μόνον αυτές και ο νους μας υπάρχει μόνον εξαιτίας αυτών, άραγε ο τελευταίος θα υπάρχει πράγματι και όταν όλα χαθούν; Ναι, οι ιδέες και ο νους που τις νοεί δεν χάνονται, διότι ο αληθινός νους που νοεί τις ιδέες και στον οποίο μετέχει ο δικός μας νους, δεν είναι ανθρώπινος. Εάν ο άνθρωπος πάψει να υπάρχει, Ένας Άλλος Νους έχει ήδη νοήσει τις ιδέες και θα συνεχίσει να τις νοεί. Πάντα υπάρχει κάτι που νοεί τις ιδέες, διαφορετικά δεν θα υπήρχαμε ούτε εμείς ούτε οι ιδέες. Έτσι υπεισέρχεται στη σκέψη η ιδέα της αθανασίας της ψυχής, καθόσον υπάρχει ο νους που νοεί την ψυχή και η ψυχή που ανάγεται στον νου.

Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι εάν κάποια στιγμή πάψουν όλα, η νόηση των ιδεών δεν θα χαθεί για έναν απλό λόγο: διότι δεν θα υπάρχει πλέον ούτε λόγος βασισμένος στις ιδέες ούτε ιδέες βασισμένες στον λόγο.